Normalnie rzecz
biorąc, chcemy dobrze. W praktyce jednak często robimy odwrotnie. Zamiast
pomagać sobie i innym, po prostu szkodzimy. Konkretnym lekarstwem na to życiowe
zagmatwanie jest post. Niestety nie ma on współcześnie dobrej prasy. Po co
rezygnować z czegoś? Wszak kultura konsumpcji głosi: żyć to konsumować. Zarazem
post kojarzony jest ze starodawną dewocją. Świat różnych uprzedzeń skutecznie
blokuje gotowość wobec postnych praktyk.
Zarazem obok tej dominującej postawy konsumpcyjnej istnieje także nurt
przeciwstawny. Tym razem sprawa dotyczy osób raczej zaangażowanych w
praktyki religijne. Konieczność postu jest tu oczywistością. Ale pojawia się w
obszarze wiary rozumianej jako zestaw nakazanych wymogów moralnych i
ascetycznych. Postne praktyki są postrzegane jako powinność sama w sobie. Tak
po prostu trzeba. Gdy zaczyna się Wielki Post, to trzeba pościć. Ponadto sprawa
jest jeszcze głębsza. Otóż człowiek ma życie wewnętrzne i zewnętrzne. Wnętrze
jest trudniej zmienić. Zarazem sumienie domaga się przemiany. Rozwiązaniem
staje się podjęcie zewnętrznych postnych wyrzeczeń. Dają one uciszenie
sumienia: z jednej strony jest poczucie, że coś robię, zaś z drugiej wnętrze
pozostaje bez zmian. W rezultacie jest się rozgrzeszonym z konieczności
moralnego nawrócenia. Niebywałe! Człowiek jest w stanie podjąć nawet fizyczne
samobiczowanie, aby tylko grzeszne wnętrze pozostało spokojnie bez zmian.
Zarówno konsumpcjonistyczne odrzucenie postu jak i jego rygorystyczna
absolutyzacja w rzeczywistości nie służą człowiekowi. Widać to w świetle słów
Jezus Chrystusa: „Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im pana młodego, a wtedy
będą pościć” (Mt 9, 15). Oto właściwa optyka. Pojawia się wyważone podejście do
postu. Nie występuje tu całkowite odrzucenie, a zarazem nie jest to jakaś ślepa
aprobata lub ucieczka. Post jest wartościowym środkiem dla dobra człowieka
niejako na trzech poziomach.
Najpierw ciało ludzkie. Otóż nadmiar jedzenia powoduje fizyczną i duchową
ociężałość oraz obniża sprawność myślenia. Dlatego ilościowe lub czasowe
ograniczenie pokarmu wpływa na oczyszczenie organizmu. Post sprzyja więc
zdrowiu. Podobnie rzecz wygląda w przypadku konsumpcji treści medialnych.
Od
cielesnego, ważniejszy jest poziom duchowy, związany z wolą. Wola jest władzą,
która odpowiada za podejmowanie decyzji. Rozum pokazuje pewne obiektywne dobro.
W tym świetle wola powinna właściwie wybierać lub odrzucać. Post pozwala
trenować wolę, aby w ten sposób właśnie funkcjonowała. Nie ciało ma panować nad
duchem, ale duch nad ciałem. Przykładowo sportowcy podejmują naprawdę ciężkie
wyrzeczenia, aby osiągnąć dobre rezultaty. Podobnie niektóre modelki, dla
zachowania właściwej figury skrupulatnie przestrzegają diety. Jednakże o wiele
ważniejszy jest wybór dobra moralnego. Autentyczny sens postu ujawnia się w
odchodzeniu od zła. Izajasz woła: „Rozerwać kajdany zła, rozwiązać więzy
niewoli, wypuścić wolno uciśnionych i wszelkie jarzmo połamać” (Iz 58, 6). Siła
woli ujawnia się najpełniej w pokornym realizowaniu głosu sumienia. Wyrzeczenia
dają wewnętrzną moc duchową w zrywaniu ze złem i w podejmowaniu dobra. Ale
potężna pułapka polega tu na tym, że silna wola może stać się swoistym
bożkiem. Taki post, nawet przy wielkich wyrzeczeniach, prowadzi do pychy i
duchowego upadku.
W ten sposób dochodzimy do serca sensu postnych praktyk. Najgłębszym celem
postu jest zrobienie przestrzeni w swoim życiu dla Boga. Dobra doczesne tę
przestrzeń zapełniają. Niejako „kradną” dla siebie pragnienie, które powinno
być skierowane na Boga. Postny brak czegoś daje odczuć pragnienie.
Pragnienie, które pozostaje niezaspokojone. Wtedy zwracając się ku Bogu, mam
szansę odkryć Boga jako Najwyższe Dobro zaspokajające człowieka. Nie piwo, nie
ciuch, ale Bóg. Gdy idziesz głodny na zakupy, raczej kupisz więcej. Gdy
respektujesz post eucharystyczny przed Mszą św., z większym pragnieniem i
pełniej przyjmiesz Komunię świętą. Post jest środkiem do tego, aby bardziej
pragnąć Boga i wejść z Nim w głębszą relację miłości. Post to wielka pomoc w
budowaniu naszej miłosnej relacji z Jezusem Chrystusem.